Κάποιες φορές είναι θεμιτό και αναμενόμενο να νιώθεις ενοχές, επειδή, για παράδειγμα, έβλαψες σκόπιμα κάποιον ή διέπραξες κάποιο ποινικό αδίκημα. Αν όμως είσαι σαν τους περισσότερους ανθρώπους, που νιώθουν ένοχοι εξαιτίας όλων αυτών των «πρέπει» που δεν διεκπεραίωσαν, τότε αυτό είναι όχι μόνο κακό για την ψυχική και σωματική σου υγεία αλλά και άδικο για σένα.

Ας δούμε πως μπορείς να αποβάλλεις αυτή την ενοχή:

• Μάθε να συγχωρείς τον εαυτό σου. Κάνε ένα κατάλογο με τα πράγματα για τα οποία νιώθεις ένοχος. Μπορεί να είναι κάποια βλακεία που είπες πρόσφατα, μια σκληρή συμπεριφορά προς έναν συνομήλικο στην παιδική σου ηλικία ή κάποια κακιά συνήθεια που έβλαψε τη σχέση σου μ’ ένα αγαπημένο πρόσωπο. Μετά ρώτησε τον εαυτό σου, «Πως μπορώ να συγχωρέσω τον εαυτό μου και να το ξεχάσω;» Ίσως γράφοντας ένα γράμμα, κουβεντιάζοντάς το, κάνοντας μια δωρεά για φιλανθρωπικό σκοπό ή κάνοντας μια δέσμευση για κάποια προσωπική αλλαγή. Συχνά, το μόνο που χρειάζεται είναι να πεις «συγνώμη». Μετά κάνε ότι χρειάζεται ώστε να συγχωρήσεις ειλικρινά και τελεσίδικα τον εαυτό σου. Αυτό μπορεί να επιφέρει μεγάλη απελευθέρωση.

• Όρισε μια περίσταση όπου «θα απαγορεύεται να νιώθεις ενοχές», π.χ. όποτε πηγαίνεις διακοπές ή όποτε κάνεις κάτι μόνο για τον εαυτό σου. Συχνά οι γυναίκες δεν ανακουφίζονται από το άγχος όταν είναι σε διακοπές, όταν κάνουν διάλλειμα ή άλλες χαλαρωτικές δραστηριότητες, γιατί νιώθουν τύψεις που δεν κάνουν πιο παραγωγικά πράγματα. Πες στον εαυτό σου ότι κάνεις ένα διάλλειμα για συγκεκριμένο λόγο, π.χ. για να μειώσεις το άγχος, να βελτιώσεις την υγεία σου κοκ., οπότε δεν επιτρέπεται να νιώθεις ενοχές. Μόλις αντιληφθείς τον εαυτό σου να λέει «θα ‘πρεπε να …», θύμισέ του τον απαγορευτικό κανόνα που έχεις θέσει. Καλό είναι να ενημερώσεις και την παρέα με την οποία θα βρίσκεσαι για τον κανόνα αυτό.

• Διερεύνησε για ποιό ακριβώς πράγμα νιώθεις ενοχή. Αν, για παράδειγμα, νιώθεις ενοχή γιατί δεν πρόσφερες τη βοήθειά σου σε κάποιον που τη χρειαζόταν, η ενοχή σου οφείλεται στο ότι δεν έχεις διαθέσιμο χρόνο να το κάνεις ή στο ότι δεν συμπαθείς αυτό το άτομο; Ή μήπως θα’ θελες να βοηθήσεις αλλά όχι με τον τρόπο που σου ζήτησε εκείνος; Εξέτασε τι είναι αυτό που κινητοποιεί την ενοχή.

• Χρειάζεται να αναγνωρίσεις ότι το να νιώθεις ενοχή δεν σημαίνει πάντα ότι αυτό που έκανες ήταν λάθος. Αν για παράδειγμα, νιώθεις ενοχή γιατί προτίμησες να χαλαρώσεις με ένα βιβλίο αντί να συναντήσεις τη φίλη σου που έχει πάντα κάποιο πρόβλημα, αυτό σημαίνει ότι μαθαίνεις να βάζεις όρια και να παίρνεις χρόνο για σένα. Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί με σιγουριά να παραδεχτείς ότι έκανες τη σωστή επιλογή.

• Αν πράγματι έκανες κάτι που ήταν λάθος, διόρθωσέ το –αν είναι εφικτό– αντί να νιώθεις ενοχές γι’ αυτό.

• Δεσμεύσου να λες ΟΧΙ τουλάχιστον μία φορά τη μέρα. Δεν επιτρέπονται ενοχές γι’ αυτό.

• Κράτα ένα ημερολόγιο ενοχών. Κάθε φορά που νιώθεις ενοχή για κάτι, κατέγραψέ το στο ημερολόγιο σου, σημειώνοντας την ημερομηνία, την ώρα και για ποιο πράγμα νιώθεις ενοχή. Κάθε 15 μέρες, διάβασε ξανά τις παλαιότερες εγγραφές για να βρεις για ποια πράγματα έχεις συνήθως ενοχή. Αυτό θα σε βοηθήσει να βρεις την προέλευση των ενοχών σου και να τη διαχειριστείς καλύτερα.

• Σταμάτησε να σκέφτεσαι πράγματα που έχεις ήδη κάνει και δεν μπορείς να αλλάξεις. Εστίασε στο παρόν – στο τι μπορείς να κάνεις σήμερα για να καλυτερεύσεις τη ζωή σου και το περιβάλλον σου.

• Μίλησε με κάποιον που θυμάται το περιστατικό για το οποίο νιώθεις ενοχές. Συχνά οι αναμνήσεις μας δεν είναι απόλυτα ακριβείς. Η ενοχή μπορεί να προέρχεται από κάτι που δεν έγινε πραγματικά έτσι όπως το θυμάσαι.

• Φτιάξε μια λίστα με 10 πράγματα που σ’ αρέσουν στον εαυτό σου. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πολύ επικριτικοί με τον εαυτό τους, χωρίς να αναγνωρίζουν τα καλά τους στοιχεία, τις επιτυχίες, τις σωστές επιλογές. Η ενοχή δεν είναι τόσο παρούσα στους ανθρώπους που νιώθουν χαρούμενοι και ασφαλείς μ’ αυτό που είναι. Κράτησε αυτή τη λίστα κάπου που μπορείς να έχεις άμεση πρόσβαση οποτεδήποτε και κοίταζέ την όποτε νιώθεις ενοχές για το τι έπρεπε ή δεν έπρεπε να κάνεις.

• Αποδέξου ότι πάντα κάνεις ότι καλύτερο μπορείς, τίποτα περισσότερο. Έτσι λοιπόν, ίσως σαν μητέρα δεν έπαιξες πολύ με τα παιδιά σου αλλά τα έβγαζες βόλτες, τα πήγες σε μουσεία και πάρκα. Ίσως δεν έκανες εκπλήξεις στον σύντροφό σου με ρομαντικές χειρονομίες και δώρα αλλά είσαι εκεί γι’ αυτόν, τον ακούς, τον βοηθάς και τον υποστηρίζεις άνευ όρων.

• Φτιάξε μια πινακίδα με τον τίτλο «Το αξίζω» και κρέμασέ την πάνω απ’ το γραφείο σου. Την επόμενη φορά που θα νιώσεις ένοχος για την επιτυχία σου ή σκεφτείς ότι δεν την αξίζεις, κοίταξε την πινακίδα και επανέλαβε τη φράση της 15 φορές.

• Είναι παράλογο να νιώθεις ενοχή για όλα τα κακώς κείμενα του κόσμου. Σαν άνθρωποι, το καθήκον μας είναι να κάνουμε ότι καλύτερο μπορούμε, στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας. Τίποτα περισσότερο απ’ αυτό.

• Αποδέξου ότι είναι θεμιτό και απαραίτητο να φροντίζεις τον εαυτό σου.

• Διερωτήσου, «Δε θα ήταν άσκοπο να νιώθει ενοχή κάποιος άλλος για κάτι που ταλαιπωρεί εμένα?» «Θα συγχωρούσα κάποιον επειδή έκανε αυτό που έκανα κι εγώ ή δεν έκανε αυτό που δεν έκανα κι εγώ?» Αν ναι, τότε κάνε για τον εαυτό σου αυτό που θα έκανες και για τους άλλους.

• Μην επιτρέπεις στους άλλους να σου δημιουργούν ενοχή. Οι μητέρες έχουν μια τρομερή ικανότητα να κάνουν τα παιδιά τους να νιώθουν ενοχή – ακόμα κι αν το παιδί είναι 60 ετών! Κάποιοι σύντροφοι, αφεντικά, παιδιά και θρησκευτικοί ηγέτες είναι επίσης ειδικοί στο να κάνουν τους άλλους να νιώθουν άσχημα για κάτι που είπαν ή έκαναν. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι δεν έχουν δικαίωμα να το κάνουν και εμείς δεν έχουμε υποχρέωση να ακούμε τέτοια πράγματα. Μόνο στον εαυτό μας λογοδοτούμε για τις πράξεις μας. Με την προϋπόθεση ότι δεν έχεις παραβιάσει το νόμο ή μια επίσημη υπόσχεση, μόνο εσύ έχεις δικαίωμα να κρίνεις αν έκανες κάτι κακό. Ένα αγαπημένο πρόσωπο μπορεί φυσικά να σου πει αν τον πλήγωσε κάτι που έκανες, αλλά δεν έχει δικαίωμα να σου πει ποια θα ‘πρεπε να ‘ναι η αντίδρασή σου.

• Αναρωτήσου, «γιατί θέλεις να ζεις με ενοχή;» Δεν εξυπηρετεί σε τίποτα παρά μόνο στο να σε κάνει δυστυχή. Παρατήρησε τον τρόπο με τον οποίο το μυαλό σου γίνεται πραγματικός εχθρός σου με το να ενισχύει συνεχώς συναισθήματα ενοχής για πράγματα που έκανες στο παρελθόν.

• Μπορείς να χρησιμοποιείς τα λάθη σου για να ωριμάσεις. Αντί να νιώθεις ενοχές για κάποιο λάθος που έκανες, μπορείς να αξιοποιήσεις την εμπειρία σαν μια ευκαιρία για προσωπική ανάπτυξη.

• Μήπως κουβαλάς ενοχή ή ντροπή από την παιδική σου ηλικία, η οποία παραμορφώνει τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα σήμερα; Αν έχεις πολύ υψηλά στάνταρντ, χρειάζεται να μαλακώσεις τον «εσωτερικό σου κριτή» και να χαμηλώσεις τα στάνταρντ σου.

• Μην αναλαμβάνεις κάποια ευθύνη αν δεν είσαι σίγουρος ότι είναι δική σου. Για παράδειγμα, αν αναλαμβάνεις την ευθύνη αυτών που υποφέρουν, ανεξάρτητα από το αν έχεις εσύ κάποια συμμετοχή σ’ αυτό, τότε σίγουρα θα βιώνεις τρομακτικές ενοχές.

• Η ενοχή είναι ένα μέσο ελέγχου. Κάποιοι άνθρωποι θα προσπαθήσουν να σε εκμεταλλευτούν, κάνοντάς σε να πιστεύεις ότι εσύ φταις που εκείνοι υποφέρουν και έτσι θα μπορούν να σε ελέγχουν. Η αυτογνωσία θα σε βοηθήσει αφενός να νιώθεις καλύτερα αλλά και να προστατεύεις τον εαυτό σου απ’ όσους θα προσπαθήσουν να σ’ εκμεταλλευτούν.

• Είναι σκόπιμο ο καθένας μας να εντοπίσει ποιός είναι ο προσωπικός του ηθικός κώδικας αναφορικά με το τι είναι καλό και σωστό και να επιδιώξει να ζήσει τη ζωή του σύμφωνα μ’ αυτόν, ανεξάρτητα από το τι πιστεύουν οι άλλοι. Να υποστηρίζουμε τις απόψεις μας, τις επιθυμίες και τις ανάγκες μας. Έτσι, αυτοί που μας πλησιάζουν θα μας έχουν επιλέξει γι’ αυτό που πραγματικά είμαστε και εμείς θα μπορούμε να είμαστε ο εαυτός μας.

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr