Ψυχολόγος Υγείας (MSc)
Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP)

Η διάγνωση του Βούδα για την ανθρώπινη οδύνη

Σύμφωνα με τα Βουδιστικά γραπτά, λίγο μετά τη φώτιση στην οποία έφτασε ο Βούδας αφού διαλογίστηκε κάτω από μια Ιερή Συκή για μεγάλο χρονικό διάστημα, παρουσίασε τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες στο περίφημο κήρυγμά του στο Deer Park. Αυτές οι Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες είναι θεμελιώδεις στη Βουδιστική σκέψη.

Αυτές οι Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες είναι θεμελιώδεις στη Βουδιστική σκέψη. Οι δύο πρώτες αποτελούν τη διάγνωση του Βούδα για την ανθρώπινη οδύνη ενώ η Τρίτη και Τέταρτη εκφράζουν τη συνταγή του Βούδα, τη θεραπεία που προτείνει γι’ αυτό που μας βασανίζει.

Η Πρώτη Ευγενής Αλήθεια ή "Αλήθεια της Οδύνης" αναφέρεται στην έννοια του ανικανοποίητου στη ζωή. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα, για πολλούς από μας η σοκολάτα είναι μεγάλη απόλαυση. Όμως μόλις αρχίσουμε να μασουλάμε το πρώτο κομματάκι, σκεφτόμαστε ήδη το επόμενο, ήδη λαχταράμε το επόμενο κομμάτι σοκολάτας, μετά το επόμενο κοκ. Το γεγονός ότι θέλουμε κι άλλο σημαίνει - σε μια κυριολεκτική έννοια του όρου -  ότι δεν ικανοποιηθήκαμε πραγματικά. Εάν ικανοποιηθείς πραγματικά, δεν θέλεις κι άλλο.

Η παροδικότητα, το ότι τίποτα δεν διαρκεί, είναι μεγάλο θέμα στον Βουδισμό: τίποτα δεν είναι μόνιμο στον κόσμο, σίγουρα όχι η απόλαυση, και παρόλα αυτά προσπαθούμε να γαντζωθούμε σε πράγματα.

Η Δεύτερη Ευγενής Αλήθεια, αναφέρεται στην αιτία της οδύνης και του ανικανοποίητου. Η ιδέα εδώ είναι ότι προσκολλούμαστε  σε πράγματα που δεν έχουν διάρκεια, γεγονός που φανερώνει ένα είδος ψευδαίσθησης: απλά δεν βλέπουμε την παροδικότητα των πραγμάτων. Δεν λαμβάνουμε υπόψη την αλήθεια για την πραγματικότητα.

Και δε μιλάμε μόνο για αισθητηριακές απολαύσεις αλλά για όλα όσα μας δίνουν ευχαρίστηση, χαρά: το άριστα στο διαγώνισμα, το να κερδίσεις την εκτίμηση των φίλων σου ή την αναγνώριση από την ευρύτερη κοινωνία. Οτιδήποτε σε κάνει να νιώθεις καλά, σταδιακά αυτό το συναίσθημα θα σβήσει και θα θέλεις περισσότερο.

Οι ψυχολόγοι αναφέρονται σ’ αυτό ως “Hedonic Treadmill”, Ηδονικό Διάδρομο (γυμναστικής) που υποδηλώνει την αναζήτηση ευχαρίστησης (Hedonic) που δεν σε πάει πουθενά (όπως και ο διάδρομος). Συνεχίζεις δηλαδή να προσπαθείς, συνεχίζεις να επιδιώκεις την ευτυχία χωρίς να την προσεγγίζεις περισσότερο. Αυτό το συμπέρασμα προκύπτει από έρευνες που δείχνουν πως όταν οι άνθρωποι γίνονται όντως πιο ευτυχισμένοι, για παράδειγμα από μια νέα δουλειά ή επειδή κερδίζουν το λαχείο, κατά κανόνα, ο βαθμός της ευτυχίας τους σύντομα επιστρέφει στο φυσιολογικό της επίπεδο.

Ένας άλλος όρος είναι «hedonic adaptation» (ηδονική προσαρμογή), που αντανακλά την τάση μας να συνηθίζουμε τόσο πολύ μια θετική κατάσταση, ώστε να τη θεωρούμε δεδομένη και να μην παίρνουμε πλέον χαρά απ’ αυτή.

Παρόλο που φαίνεται ότι οι δύο πρώτες Ευγενείς Αλήθειες  αφορούν πράγματα που αναζητάμε, που επιθυμούμε, καλύπτει επίσης τις ανησυχίες και τους φόβους. Ανησυχίες για το ότι μπορεί να σε σχολιάσουν δημοσίως ή ότι θα πας σ’ ένα κάλεσμα ενώ δεν θέλεις. Αν ας πούμε, φοβάσαι την κοινωνική κριτική, εάν έχεις άγχος γι’ αυτό, ή αν ανησυχείς ότι δεν θα πάει καλά μια παρουσίαση που θα κάνεις, είναι γιατί είσασι προσκολλημένος στο κοινωνικό σου στάτους. Είσαι δέσμιος του κοινωνικού σου στάτους. Αυτό είναι το πρόβλημα: η προσκόλληση.

Φυσικά, αν και η διάγνωση του Βούδα περιλαμβάνει ξεκάθαρα την προσκόλληση στην ύπαρξή μας ως μέρος του προβλήματος, ο Βουδισμός δεν προτείνει να διασχίζεις το δρόμο χωρίς να κοιτάζεις και από τις δύο πλευρές ή κάτι τέτοιο. Βεβαίως και χρειάζεται να φροντίζουμε την ύπαρξή μας.

Όσον αφορά την υποβόσκουσα λαχτάρα, δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει ποτέ να μας έλκει το οτιδήποτε, ή να απολαμβάνουμε τις χαρές. Το ζήτημα είναι κατά πόσο γαντζωνόμαστε σε πράγματα.

Πηγές

Wright, R. (n.d.). Buddhism and Modern Psychology. Princeton University. https://www.coursera.org/learn/science-of-meditation

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων  https://www.psychotherapeia.net.gr