Αν και μπορεί να βλέπουμε τα δύσκολα συναισθήματα ως προβλήματα από τα οποία θέλουμε να απαλλαγούμε, στην πραγματικότητα σχεδιάστηκαν από την εξέλιξη των ειδών για να μας υπερασπιστούν και να μας βοηθήσουν – ειδικά όταν απειλούμαστε.
Καθώς διανύουμε τη ζωή, αναπτύσσουμε πολλούς διαφορετικούς τρόπους για να αντιλαμβανόμαστε και να ανταποκρινόμαστε σε απειλές οι οποίοι μπορεί να συνδέονται με τις πρώιμες εμπειρίες μας και τους τρόπους με τους οποίους μάθαμε να προστατεύουμε τον εαυτό μας. Για παράδειγμα, τα παιδιά που έχουν επιθετικούς, ανταγωνιστικούς ή κυριαρχικούς γονείς μπορεί να γίνουν πολύ υποτακτικά άτομα. Σε καταστάσεις σύγκρουσης υποχωρούν επειδή το σώμα τους θυμάται πώς κατατροπώνονταν από τον γονέα όταν προσπαθούσαν να αντεπιτεθούν στο παρελθόν. Ή μπορεί να διατηρούν μέσα τους πικρία και μνησικακία. Μπορεί ακόμη και να γίνουν επιθετικοί οι ίδιοι. Αυτοί είναι αμυντικοί και προστατευτικοί μηχανισμοί και συμπεριφορές. Είναι πολύ εμφανείς και συχνά ενεργοποιούνται γρήγορα. Είναι ο τρόπος με τον οποίο το σώμα μας έχει μάθει να προσπαθεί να προστατεύεται. Αυτό σίγουρα δεν είναι δικό μας λάθος γιατί αναπτύχθηκαν χωρίς πολλή σκέψη από μέρους μας. Ωστόσο, έχουν ένα τεράστιο μειονέκτημα – μπορεί να έχουν απρόβλεπτες και ανεπιθύμητες συνέπειες. Για παράδειγμα, μπορεί να μας εμποδίζουν να μάθουμε νέους τρόπους αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων. Αυτό συμβαίνει επειδή η εκμάθηση άμυνας / προστασίας έχει την τάση να χρησιμοποιεί τους ίδιους μηχανισμούς σε διάφορες καταστάσεις. Ως αποτέλεσμα, λόγω των τάσεων μας να είμαστε υποτακτικοί, αυτοκατηγορητικοί ή επιθετικοί, αποκόπτουμε τον εαυτό μας από πιθανές πηγές καλών πραγμάτων. Και πάλι δεν φταίμε για αυτό.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα για το πώς μπορεί να αναπτύξουμε αμυντικούς και προστατευτικούς μηχανισμούς για πολύ καλούς λόγους, οι οποίοι ωστόσο, μας προκαλούν προβλήματα.
Παραδείγματα αμυντικών/προστατευτικών μηχανισμών και συμπεριφορών και κάποιες αθέλητες συνέπειες
|
Ιστορικό |
Βασικοί φόβοι |
Αμυντικοί/προστατευτικοί μηχανισμοί |
Αθέλητες και μη βοηθητικές συνέπειες |
|
Μητέρα επικριτική και πατέρας απών. |
Να δεχτείς κριτική από τους άλλους, να νιώσεις ανεπαρκής. |
Προσπαθείς να ευχαριστήσεις τους ανθρώπους, να καταλάβεις τι θέλουν. Κρύβεις συναισθήματα που μπορεί να αναστατώσουν τους άλλους. |
Κρατάς αποστάσεις, δεν μοιράζεσαι σκέψεις και συναισθήματα, Επομένως, δε συνειδοτοποιείς ότι οι άλλοι μπορεί να αισθάνονται το ίδιο όπως εσύ. Μένεις μόνος/η και έτσι δεν έχεις τη δυνατότητα να μάθεις από τους άλλους. Γίνεσαι αυτοεπικριτικός και αναστατώνεσαι πολύ εύκολα. |
|
Στοργικοί γονείς, αλλά ήταν πολύ απασχολημένοι και σπάνια είχαν χρόνο για σένα. Δεν υπήρχε κανείς για να συζητήσεις τα συναισθήματά σου ή να δείξει ενδιαφέρον για σένα (π.χ., να έρθει στις σχολικές θεατρικές παραστάσεις). |
Οι άνθρωποι έχουν άλλα πράγματα που χρειάζονται ή θέλουν να κάνουν αντί να είναι μαζί σου. Δεν είσαι αρκετά σημαντικός/ή. Αισθάνεσαι μόνος/η. |
Προσπαθείς να κάνεις τον εαυτό σου σημαντικό αλλά απόμακρο. Έχεις την τάση να δουλεύεις υπερβολικά και να αφοσιώνεσαι υπερβολικά – όπως και οι γονείς σου. Αυτές οι απαιτήσεις σε σένα δείχνουν ότι είσαι επιθυμητός, απαραίτητος ή άξιος. Κρατάς τις δικές σου ανάγκες στο ελάχιστο γιατί δε θα ικανοποιηθούν. Οπότε μένεις απασχολημένη/ος και έτσι δεν αισθάνεσαι πολύ άσχημα. Δεν χρειάζεται να σκέφτεσαι. |
Οι συναισθηματικές ανάγκες σου δεν αναπτύσσονται. Εξαντλείσαι, μετά γίνεσαι ευερέθιστος/η και τότε νιώθεις χειρότερα. Δεν ασχολείσαι με στενές σχέσεις, οπότε η μοναξιά δεν βελτιώνεται. Συχνά δεν ξέρεις με τι θα ένιωθες ικανοποιημένη/ος και συμφιλιωμένος/η με τον εαυτό σου και τη ζωή – γιατί το μόνο που ξέρεις είναι να δουλεύεις. |
|
Συχνά ένιωθες λίγο διαφορετική/ός από τους άλλους, σα να μην ταίριαζες. Βίωσες εκφοβισμό στο σχολείο και είχες αρκετά ελεγκτικούς γονείς. |
Το να είσαι υπό τον έλεγχο άλλων ανθρώπων. Το να είσαι ευάλωτη/ος στην κριτική των άλλων. |
Βρίσκεις πράγματα που μπορείς να ελέγξεις, όπως το φαγητό σου. Όσο περισσότερο το ελέγχεις αυτό και την επιθυμία σου να φας, τόσο περισσότερο νιώθεις ότι έχεις τον έλεγχο. Αποδεικνύεις ότι έχεις ισχυρή θέληση. |
Απόσπαση της προσοχής από τα πραγματικά συναισθηματικά προβλήματα. Τα συναισθήματα ελέγχου είναι ισχυρά αλλά απατηλά. Πολύ εύκολα νιώθεις εκτός ελέγχου γιατί δεν έχεις μάθει πώς να νιώθεις άνετα με τα συναισθήματά σου ή να είσαι εποικοδομητικά διεκδικητικός/ή. Δεν μπορείς να αναπτύξεις και να επεξεργαστείς την αίσθηση του εαυτού σου (τι σου αρέσει και τι δεν σου αρέσει), επειδή το φαγητό είναι πάρα πολύ στο επίκεντρο της ζωής σου. |
Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι μπορεί το μυαλό μας να αντιδρά γρήγορα στα πράγματα λόγω των (πρώιμων) φόβων μας, της απειλής και των τρόπων με τους οποίους έχουμε μάθει να προστατεύουμε τον εαυτό μας -και αυτό δεν είναι δικό μας λάθος.
Οπότε, τι μπορούμε να κάνουμε? Μπορούμε να μάθουμε να συγκρατούμε τις πρώτες αντιδράσεις μας και να σκεφτόμαστε με διαφορετικούς τρόπους. Μπορούμε να αναπτύξουμε τη συνήθεια να σταματάμε πριν δράσουμε σύμφωνα με τις πρώτες αντιδράσεις μας.
Το να μάθουμε να σταματάμε και να παρατηρούμε πραγματικά τι συμβαίνει στο μυαλό μας, είναι ένα πρώτο βήμα για να έχουμε περισσότερο έλεγχο. Το επόμενο βήμα είναι να μάθουμε να είμαστε συμπονετικοί στα συναισθήματά μας, αντί να τα πολεμάμε ή να προσπαθούμε να τα αποφύγουμε.
Η συμπόνια μπορεί πραγματικά να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε πολύπλοκα συναισθήματα και την αίσθηση του εαυτού μας. Αν εξασκηθούμε στη συμπόνια, μπορούμε ακόμη και να αλλάξουμε τον εγκέφαλό μας. Πρόσφατη έρευνα αποδεικνύει ότι αναπτύσσοντας τη συμπόνια μπορούμε να οργανώσουμε το μυαλό μας με νέους τρόπους.
Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου
Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr
