Μετά από τη φιλία, ένα άλλο καταφύγιο για τον έφηβο είναι η ομαδική ζωή που θα αποτελέσει αντίβαρο και θα εξισορροπήσει τα υπερβολικά, παθιασμένα και αποκλειστικά στοιχεία που περιέχει η φιλία. Ο έφηβος, απορρίπτοντας τα παλιά πρότυπα, ψάχνει να βρει καινούργια για να μπορέσει να είναι ο εαυτός του.

Ταυτιζόμενος με τους συνομηλίκους του και απαρνούμενος το Εγώ για να συγχωνευτεί με το Εμείς, διαμορφώνει μια ομαδική προσωπικότητα αντίθετη με τα πρότυπα των γονέων και γενικά των ενηλίκων.

Το Εμείς καλύπτει την εφηβική συλλογικότητα και αυτό το συλλογικό ιδανικό εισάγει τον έφηβο σε μια ευρύτερη κοινότητα και του παρέχει για ένα διάστημα την κοινωνική ταυτότητα που του έλειπε.

Ο έφηβος έχει την ανάγκη να νιώσει όμοιος με τους άλλους, για να αποβάλλει το άγχος του και να αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Ενώ η θέληση για πρωτοτυπία καθορίζει τις αποστάσεις που παίρνει από τους γονείς του και το παρελθόν του, ο κομφορμισμός (συμβιβασμός με τις συνήθειες και τη μόδα της εποχής) οφείλεται στην αναζήτηση μιας ταυτότητας που δεν μπορεί και πάλι να αποκτηθεί παρά μόνο μέσα από νέες ταυτίσεις.

Ο κομφορμισμός παρατηρείται περισσότερο στους εφήβους που έχουν οικογενειακά προβλήματα, ενοχές, ανασφάλειες, αδυναμία και που ο μόνος τρόπος για να γίνουν αποδεκτοί και να ανήκουν κάπου είναι ο συμβιβασμός με τις συνήθειες και τη μόδα που κυριαρχεί στην ομάδα. Αντίθετα, οι έφηβοι που έχουν μια πιο σίγουρη εικόνα για τον εαυτό τους (το σώμα τους, το μυαλό τους, τις δυνατότητές τους, την οικογένεια και την κοινωνική τους κατάσταση), δείχνουν προσωπικές στάσεις απέναντι στην ομάδα.

Αν όλη η ζωή του εφήβου είναι η ομάδα, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει επαφή, ενδιαφέρον και ασφάλεια μέσα στην οικογένεια. Αν αντίθετα, βρίσκει στην οικογένειά του ενδιαφέρον, κατανόηση και διάθεση για βοήθεια, ο έφηβος παραμένει κοντά στην οικογένεια και ταυτόχρονα ανήκει και χαίρεται και την ομάδα χωρίς να εξαρτάται απ’ αυτήν και χωρίς να υποφέρει για τις οποιεσδήποτε διαφορές που έχει με τα μέλη της ομάδας.

Οι έφηβοι που γίνονται δεκτοί από τους άλλους εφήβους είναι εκείνοι που είναι διαθέσιμοι, ζωηροί, χαρούμενοι, δραστήριοι, που έχουν ιδέες και ενθουσιασμό χωρίς να είναι αλαζόνες. Οι έφηβοι που αντιδρούν στις ματαιώσεις με ντροπαλότητα, ανησυχία, κλείσιμο, σιγά σιγά παραμελούνται και απομονώνονται από την ομάδα. Οι έφηβοι με έντονη επιθετικότητα, με σαρκασμό, υπεροψία, φιλοτομαρισμό δημιουργούν αντιπάθεια και απόρριψη.

Συχνά οι γονείς περιμένουν από τα παιδιά τους να ξεχωρίζουν μέσα στην ομάδα, να γίνονται περιζήτητοι. Αυτοί οι έφηβοι σιγά σιγά αποξενώνονται από την ομάδα και αισθάνονται εγκλωβισμένοι στο ρόλο τους.

Η ομάδα αποτελεί μια προσωρινή λύση για τις συγκρούσεις της εφηβείας και προετοιμάζει τον έφηβο για την ενήλικη κατάσταση, αρκεί η επιρροή της να μη φτάσει σε σημείο να εμποδίζει κάθε προσωπική επιβεβαίωσή του και να μην παρεκκλίνει σε αντικοινωνικές δραστηριότητες. Η ταύτιση με το ιδανικό της ομάδας πρέπει να είναι μια προσωρινή μόνο διέξοδος. Φυσιολογικά έρχεται κάποια στιγμή (γύρω στα 16-17) που ο έφηβος νιώθει την ανάγκη να επιβεβαιωθεί με πιο προσωπικό τρόπο και να ψάξει την ύπαρξή του μέσα στον ίδιο του τον εαυτό.

Σε κάποιες περιπτώσεις η ομάδα καταλήγει να εμποδίζει αυτό που στην αρχή διευκόλυνε: την αυτοεπιβεβαίωση. Και αντί να είναι το εφαλτήριο όπου ο νέος θα ριχτεί στη ζωή, μετατρέπεται σε καταφύγιο, σε δεκανίκι και σε μέσον για να αποφύγει τις ευθύνες του.

Επειδή η ομάδα έχει γενικά τη δυνατότητα να αλλοτριώνει, υπάρχουν κάποιοι νέοι που υπάρχουν μόνο με την ομάδα και στην ομάδα, είτε πολιτική είτε θρησκευτική είτε κοινωνική είτε αθλητική κ.λ.π. και καταντούν ανίκανοι να έχουν προσωπική σκέψη και να βρεθούν αντιμέτωποι με τον εαυτό τους. Αυτοί είναι πολύ επιρρεπείς σε ολοκληρωτικές ιδεολογίες. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η ομάδα εμποδίζει τον έφηβο να φτάσει στην πλήρη αυτονομία, τον συνηθίζει να αναζητά πάντα την εξωτερική βοήθεια, στήριξη και ασφάλεια και έτσι τον κρατά σε μια κατάσταση ανωριμότητας.

Ο έφηβος σε κάποια χρονική στιγμή πρέπει να κρατήσει τις αποστάσεις. Χωρίς αυτό να σημαίνει την εγκατάλειψη κάθε ομαδικής δραστηριότητας θα πρέπει ωστόσο, να παύει η ομάδα να είναι γι’ αυτόν το μοναδικό σημείο αναφοράς του και το μέτρο για το καθετί στη ζωή του.

Οι συμμορίες ανηλίκων και οι ομάδες νεαρών τοξικομανών είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα που δείχνουν το πόσο η ομάδα μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην ψυχολογική, κοινωνική και πολιτιστική ωρίμανση και στην προοδευτική ενσωμάτωση του νέου στη ζωή των ενηλίκων.

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr