Η θεμελιώδης ιστορία αυτού του αρχέτυπου αφορά τον ελληνικό μύθο για το Χείρωνα, τον μεγαλύτερο και σοφότερο της φυλής των Κενταύρων που ήταν ιππόμορφοι άντρες (άνθρωποι από τη μέση και πάνω και ίπποι από τη μέση και κάτω). Η έννοια της ελληνικής λέξης Χείρων είναι «χέρι» (ουσιαστικό) ή «επιδέξιος με τα χέρια» (επίθετο) και σχετίζεται στενά με την ελληνική λέξη χειρουργός.

Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Κενταύρους που ήταν περιβόητοι για το μεθύσι, τη χυδαιότητα και τη βίαιη συμπεριφορά τους, ο Χείρωνας ήταν ένας αθάνατος Θεός, πολιτισμένος, μορφωμένος, ειρηνικός και ευγενικός. Γιος του Τιτάνα Κρόνου και ετεροθαλής αδελφός του Δία, ο Χείρωνας ήταν ένας διάσημος και σεβαστός δάσκαλος. Ήταν ιδιαίτερα γνωστός για τη μεγάλη του ικανότητα στην ιατρική, μέντορας πολλών μυθικών ηρώων όπως ο Ηρακλής, ο Αχιλλέας, ο Ιάσονας και ο Ασκληπιός.

Σύμφωνα με το μύθο, ο Χείρωνας τραυματίστηκε κατά λάθος από βέλος του Ηρακλή επικαλυμμένο με το δηλητηριώδες αίμα της Λερναίας Ύδρας. Η αφόρητα οδυνηρή πληγή του ήταν ανίατη, αλλά ο Χείρωνας, αθάνατος λόγω της θεϊκής καταγωγής του, δεν μπορούσε να πεθάνει. Ο βασανισμένος Κένταυρος περιφερόταν στη γη και συνέχιζε να θεραπεύει τους αρρωστημένους και τους τραυματίες. Έτσι έφτασε να ενσαρκώνει το παράδοξο του μεγάλου θεραπευτή που μπορεί να θεραπεύσει όλους εκτός από τον εαυτό του. Τελικά, περιπλανήθηκε στο μέρος όπου ο Προμηθέας υπέφερε από τη δική του οδύνη. Εκεί, επιτέλους, βρήκε την ελευθερία από τον πόνο του: προσφέρθηκε εθελοντικά να δώσει την αθανασία του στον Προμηθέα και τώρα θα μπορούσε να πεθάνει. Αντί να μεταφερθεί στον Άδη, ο Δίας του έδωσε μια θέση ανάμεσα στα αστέρια ως αστερισμός του Τοξότη ή του Κενταύρου.

Αυτά είναι τα κεντρικά μοτίβα που σχετίζονται με τον πληγωμένο θεραπευτή στο μύθο του Χείρωνα, πολλά από τα οποία εμφανίζονται ξανά σε αφηγήσεις γι’ αυτό το αρχέτυπο:

1. Ο πληγωμένος θεραπευτής είναι καλός, ευγενικός και έξυπνος
2. Είναι ένας προικισμένος άνθρωπος της ιατρικής
3. Είναι δάσκαλος σε πολλούς φοιτητές της ιατρικής
4. Τα τραύματά του προκύπτουν τυχαία
5. Δεν καλωσορίζει τα δεινά του και δεν ενστενρίζεται τον πόνο εκούσια
6. Η οδύνη του είναι ατέρμονη και χωρίς ελπίδα· αν και μεγάλος θεραπευτής, δεν μπορεί να θεραπεύσει τον εαυτό του· είναι αθάνατος, οπότε δεν μπορεί να ευχηθεί να πεθάνει για να δώσει τέλος στα βάσανά του
7. Συνεχίζει να θεραπεύει και να διδάσκει τους άλλους παρά την ταλαιπωρία του
8. Το τέλος των δεινών του θεραπευτή του προσδίδει νόημα καθώς αφορά το να σώζει τη ζωή κάποιου άλλου (Προμηθέας) και να επιτυγχάνει τη δική του ελευθερία από την οδύνη (Groesbeck,1975; Meserve, 1948).

Διάφορες πεποιθήσεις, παραδόσεις και ιστορίες από διαφορετικές εποχές και πολιτισμούς ακολουθούν το πρότυπο του μύθου του Χείρωνα, με κάποιες παραλλαγές.

Η ιδέα του πληγωμένου θεραπευτή είναι ένα από τα βασικά στοιχεία του Σαμανισμού, όπως έχουν δείξει η Joan Halifax (1982), ο Donald Sander και ο Steven Wong (1997): η εκπαίδευση των Σαμάνων περιλαμβάνει μια «κρίση» - ένα παρατεταμένο στάδιο σκόπιμης σωματικής ασθένειας και/ή ψυχολογικής κρίσης που πρέπει να υποστεί ο μυούμενος ως μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Τέτοιες δοκιμασίες και η τελική τους θεραπεία, χρησιμεύουν ως απόδειξη ότι ο μελλοντικός Σαμάνος επιλέχθηκε πράγματι από τα πνεύματα.

Παρόμοια, στην παραδοσιακή αφρικανική κουλτούρα Xhosa, το να γίνεις θεραπευτής είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει εμπειρίες ασθένειας, σωματικού τραυματισμού και πόνου. Μία από τις τελετές μύησης των Xhosa είναι η Thwasa, μια κατάσταση ασθένειας. Το άτομο που το βιώνει υποβάλλεται σε ασθένεια και πόνο στο σώμα και στη ψυχή και θα υποφέρει από στομαχόπονο, νευρικότητα και έντονο πόνο στην πλάτη, καθώς και πιθανές περιόδους απώλειας αισθήσεων. Κατά τη διάρκεια αυτών των κρίσεων, το άτομο μπορεί επίσης να αποσυρθεί συναισθηματικά και να ταλαιπωρηθεί από τα όνειρα (Wreford, 2008).

Η ασθένεια θεωρείται σ’ αυτή την περίπτωση ως η κατάσταση μέσω της οποίας λαμβάνει χώρα η επικοινωνία από τους προγόνους του ατόμου. Στην κουλτούρα των Xhosa, πιστεύεται ότι ένα άτομο επιλέγεται για να προστατεύει και να θεραπεύει τους ανθρώπους με το να γίνει Igqira (θεραπευτής) και η ικανότητά του να μπει σε κατάσταση Thwasa αποτελεί αφενός μέρος της εκπαίδευσής του και αφετέρου ένδειξη ότι οι πρόγονοι τον έχουν επιλέξει.

Η διαδικασία Thwasa καταδεικνύει πόσο κοντά είναι αυτή η παράδοση στην έννοια του πληγωμένου θεραπευτή: η ερμηνεία της ασθένειας στην κοινωνία των Xhosa βασίζεται στο σκεπτικό ότι μέσα από την εμπειρία της ασθένειας το άτομο που εκπαιδεύεται θα μάθει πώς να παρατηρεί, να διαγιγνώσκει και να θεραπεύει ασθένειες άλλων ανθρώπων. Παρόμοιες παραδόσεις εφαρμόζονται και σε άλλες περιοχές της Αφρικής.

Ο αρχαίος Κινέζος δάσκαλος Lao Tzu είπε ότι «αυτός που ξέρει ότι το πεπρωμένο του είναι το πεπρωμένο όλων των άλλων ανθρώπων, είναι αξιόπιστος για να τους καθοδηγήσει. Αυτός που αναγνωρίζει όλους τους ανθρώπους ως μέλη του σώματός του, είναι ένας αξιόπιστος άνθρωπος για να τους προστατεύει».

Πηγές

Benziman, Galia; Kannai, Ruth; and Ahmad, Ayesha. "The Wounded Healer as Cultural Archetype." CLCWeb: Comparative Literature and Culture 14.1 (2012): <https://doi.org/10.7771/1481-4374.1927>

Groesbeck, C. Jess. "The Archetypal Image of the Wounded Healer." Journal of Analytical Psychology 20.2 (1975): 122-45.

Halifax, Joan. Shaman: The Wounded Healer. London: Thames and Hudson, 1982.

Meserve, Harry C. "Editorial." Journal of Religion and Health 30.2 (1991): 87-92. Meyerhof, Max. "Ali al-Bayhaqi's Tatimmat Siwan al-Hikma: A Biographical Work on Learned Men of the Islam." Osiris 8 (1948): 122-217.

Sander, Donald F., and Steven H. Wong, eds. The Sacred Heritage: The Influence of Shamanism on Analytical Psychology. London: Routledge, 1997.

Wreford, Jo Thobeka. Working with Spirit: Experiencing Izangoma Healing in Contemporary South Africa. New York: Berghahn, 2008.

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr