Μελετώντας την ανάπτυξη ασφαλών και επισφαλών δεσμών των παιδιών με με τη βασική γονεϊκή φιγούρα που τα φροντίζει από τη γέννησή τους (στη συνέχεια θα χρησιμοποιούμε τον όρο “μητέρα” για το βασικό φροντιστή του παιδιού),
οι ψυχολόγοι μπόρεσαν να διευκρινίσουν αφενός κάποια στοιχεία σ’ αυτές στις σχέσεις, που έχουν βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ανάπτυξη των παιδιών και αφετέρου το πώς η ψυχολογική οντότητα του παιδιού βιώνει αυτές τις επιπτώσεις (Cowie, 1995).
Αρχικά, η υπόθεση του Bowlby (στα 1960) για τον αποχωρισμό από τη “μητέρα”, τόνισε τη μεγάλη σημασία που έχει για τη συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, ο στενός δεσμός με τη “μητέρα” που παρέχει συνεχή αγάπη και φροντίδα κατά την κρίσιμη περίοδο από τον έκτο μήνα ως το τρίτο έτος της ζωής του.
Μετέπειτα έρευνα διερεύνησε την επίδραση πολλών άλλων παραγόντων. Έτσι, η Ainsworth (Ainsworth, 1985; Ainsworth και Bell, 1974; Ainsworth et al., 1978) τόνισε τη σπουδαιότητα που έχει ο γονέας ως μια ασφαλής βάση για το παιδί και υπέδειξε ότι η αποτελεσματική γονεϊκή φροντίδα βασίζεται στην ευαισθησία και την ανταπόκριση στις ανάγκες του παιδιού. Σύμφωνα με την Ainsworth, αυτές οι ποιότητες στη στάση του γονέα διευκολύνουν στο παιδί την αίσθηση του ασφαλούς δεσμού με το γονέα, η οποία με τη σειρά της αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη της αίσθησης της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης.
Άλλες έρευνες υπέδειξαν το ρόλο της ευρύτερης οικογένειας (πατέρας, αδέρφια, παππούδες) και επαγγελματιών στη φροντίδα παιδιών, για την ανάπτυξη ασφαλών δεσμών, η οποία διευκολύνει τη μετέπειτα συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών (Cowie, 1995).
Επίσης, ο Belsky (1984) ισχυρίστηκε ότι η ποιότητα της σχέσης μεταξύ γονέα και παιδιού επηρεάζεται από παράγοντες του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου μέσα στο οποίο λαμβάνουν χώρα αυτές οι σχέσεις. Για παράδειγμα, η ψυχική υγεία του γονέα, οικονομικές και εργασιακές συνθήκες, ο βαθμός υποστήριξης από το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον (σύντροφος, φίλοι, συγγενείς) και από την ιδιοσυγκρασία του παιδιού. Επισήμανε ακόμα τη σπουδαιότητα που έχει το εσωτερικό λειτουργικό μοντέλο σχέσεων του γονέα – όρος που εισήχθηκε από τον Bowlby (1969) και αναφέρεται σε νοητικές αναπαραστάσεις που βασίζονται στις πρώιμες συνδιαλλαγές που είχε το άτομο με τη “μητέρα” του και τις συσχετιζόμενες συναισθηματικές εμπειρίες και προσδοκίες.
Η Ainsworth πρότεινε ότι οι ασφαλείς δεσμοί με τη “μητέρα”, βοηθούν το παιδί να αναπτύξει ένα εσωτερικό λειτουργικό μοντέλο γι’ αυτήν και τους άλλους, ως διαθέσιμους και ανταποκρινόμενους στις ανάγκες τους, ενώ οι επισφαλείς δεσμοί κάνουν το αντίθετο. Μέσω αυτής της διαδικασίας, είπε, τα παιδιά συνθέτουν τις προσδοκίες τους αναφορικά με την ποιότητα των σχέσεών τους με άλλους ανθρώπους.
Συνολικά, αυτοί οι ισχυρισμοί προτείνουν ότι η ποιότητα των πρώιμων σχέσεων μπορεί να έχει πιο μακροπρόθεσμες συνέπειες για την εικόνα που έχει το παιδί για τον εαυτό του και για τις κοινωνικές του σχέσεις στην ενήλικη ζωή.
Οι Main και Goldwyn (1984) ισχυρίστηκαν ακόμα, ότι οι προσωπικές εμπειρίες της μητέρας σχετικά με την ποιότητα του δεσμού που είχε με την μητέρα της, μπορεί να καθορίσει την ποιότητα της σχέσης της με το δικό της παιδί – το οποίο συνδέεται με την θεώρηση του Belsky (1984).
Παρότι οι περισσότεροι από τους παραπάνω ισχυρισμούς έχουν δεχτεί πολλή κριτική, φαίνεται ότι η μελέτη των προβλημάτων στο δεσμό του παιδιού με τη “μητέρα”, έχει διαφωτίσει αρκετά τις διαδικασίες συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης στην παιδική ηλικία. Επιπλέον, έχει υποδείξει κάποιες βασικές πτυχές της συναισθηματικής σταθερότητας και της ικανότητας να αντιμετωπίζουμε τις αντιξοότητες της κοινωνικής ζωής, όπως είναι ο αυτοσεβασμός, η αυτοεκτίμηση, η αίσθηση της ασφάλειας, το να αγαπάς και να σε αγαπούν (Cowie, 1995).
Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου
Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr
Πηγές
Bancroft, D. (1995) ‘Language impairment and dyslexia’ in Bancroft, D. and Carr, R. (ed.) Influencing Children’s Development, Oxford, Blackwell/The Open University.
Cowie, H. (1995) ‘Child care and attachment’ in Barnes, P. (ed.) Personal, Social and Emotional Development of Children, Oxford, Blackwell/The Open University.
Faulkner, D. and Lewis, V. (1995) ‘Psychological intervention: Down’s syndrome and autism’ in Bancroft, D. and Carr, R. (ed.) Influencing Children’s Development, Oxford, Blackwell/The Open University.
Gregory, S. (1995) ‘Psychology and Deafness’ in Bancroft, D. and Carr, R. (ed.) Influencing Children’s Development, Oxford, Blackwell/The Open University.
