Ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που έχει μεγάλη αξία για την επιβίωση του ανθρώπου, αφού μας προετοιμάζει ώστε να μπορούμε να προστατευτούμε από καταστάσεις κινδύνου. Τι γίνεται όμως όταν ο φόβος κυριαρχεί στη ζωή μας και μας εμποδίζει να αντιμετωπίσουμε την καθημερινότητα ή να απολαύσουμε ευχάριστες δραστηριότητες όπως κοινωνικές συναναστροφές, διασκέδαση με φίλους, ταξίδια και διακοπές;

Τότε πρόκειται για μια φοβική διαταραχή όπως είναι η διαταραχή πανικού, η αγοραφοβία, η κοινωνική φοβία και η ειδική φοβία. Πολλοί άνθρωποι και συχνότερα οι γυναίκες, υποφέρουν από τέτοιες διαταραχές που οφείλονται σε έναν συνδυασμό βιολογικών και ψυχολογικών παραγόντων – κληρονομικών αλλά και επίκτητων. Εμφανίζονται κυρίως σε άτομα που είναι ήδη ευάλωτα, σε περιόδους αυξημένου στρες το οποίο δεν μπορούν να διαχειριστούν ή με αφορμή κάποιο τραυματικό γεγονός. Οι έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει γενετική προδιάθεση, αφού οι άνθρωποι με οικογενειακό ιστορικό φοβικών διαταραχών έχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν και οι ίδιοι φοβίες.

Ας δούμε τις βασικές κατηγορίες διαταραχών φόβου.

Διαταραχή πανικού

Η διαταραχή πανικού χαρακτηρίζεται από επεισόδια έντονου, ανεξέλεγκτου φόβου ή άγχους που μπορεί να εμφανίζονται ξαφνικά και χωρίς να υπάρχει κάποιος προφανής λόγος. Τα συμπτώματα μιας προσβολής πανικού περιλαμβάνουν: ταχυκαρδία, εφίδρωση, τρεμούλα ή έντονο τρόμο, αίσθημα δύσπνοιας ή πλακώματος στο στήθος, ναυτία, αίσθημα ζάλης ή λιποθυμίας, αίσθημα μη πραγματικότητας, φόβο απώλειας του ελέγχου ή ότι τρελαίνεσαι, φόβο ότι θα πεθάνεις, μουδιάσματα, ρίγη ή ξαφνικά αισθήματα ζέστης.

Η διαταραχή πανικού φαίνεται να συνδέεται με σημαντικές μεταβατικές περιόδους ή γεγονότα που φέρνουν μεγάλο στρες (αποφοίτηση, γάμος, απόκτηση πρώτου παιδιού, χωρισμός, ατύχημα κ.λ.π.). Για περισσότερες πληροφορίες γύρω από τη διαταραχή πανικού δείτε το άρθρο Κρίσεις Πανικού

Αγοραφοβία

Συχνά, οι άνθρωποι με διαταραχή πανικού αναπτύσσουν αγοραφοβία, δηλαδή φοβούνται και αποφεύγουν να βρεθούν σε χώρους ή καταστάσεις απ’ όπου θα είναι δύσκολο να διαφύγουν σε περίπτωση που έχουν μια προσβολή πανικού ή όπου ενδεχομένως δεν θα υπάρχει δυνατότητα βοήθειας (π.χ. να βρίσκονται μέσα σε πλήθος ή σε ανελκυστήρα, να στέκονται στην ουρά, να ταξιδεύουν σε αυτοκίνητο, αεροπλάνο κ.λ.π.).

Στις χειρότερες περιπτώσεις, το άτομο μπορεί να μένει συνέχεια μέσα στο σπίτι του όπου νιώθει πιο ασφαλής.

Η αγοραφοβία μπορεί να εμφανιστεί οποτεδήποτε, αλλά συνήθως εκδηλώνεται μέσα στον πρώτο χρόνο από την έναρξη των προσβολών πανικού.

Κοινωνική φοβία

Η κοινωνική φοβία χαρακτηρίζεται από έναν έντονο και παράλογο φόβο του ατόμου ότι θα ταπεινωθεί ή θα έρθει σε αμηχανία σε κοινωνικές καταστάσεις π.χ. όταν πρόκειται να μιλήσει δημόσια, να γνωρίσει καινούργιους ανθρώπους κ.ο.κ.

Τα άτομα με κοινωνική φοβία είναι υπερευαίσθητα στην κριτική και στην απόρριψη και όταν είναι εκτεθειμένοι στην παρατήρηση και τον έλεγχο των άλλων φοβούνται ότι αυτοί θα δουν τα συμπτώματα του άγχους τους και θα τους περιγελάσουν. Τα συμπτώματα αυτής της διαταραχής περιλαμβάνουν ταχυκαρδία, τρέμουλο, ιδρώτα, διάρροια, κοκκίνισμα και μπορεί να καταλήξουν σε πανικό.

Το πρόβλημα συνήθως ξεκινά κατά την εφηβεία, σε παιδιά που μπορεί να είναι ντροπαλά, με αφορμή κάποια στρεσογόνο ή ταπεινωτική εμπειρία.

Ειδική φοβία

Βασικό χαρακτηριστικό της ειδικής φοβίας είναι ένας έντονος, επίμονος και παράλογος φόβος για συγκεκριμένα πράγματα ή καταστάσεις, π.χ. ζώα, έντομα, καταιγίδες, ύψος, αίμα, ενέσεις, μέσα μαζικής μεταφοράς, ανελκυστήρες, αεροπλάνα, οδήγηση αυτοκινήτου, κλειστά μέρη κ.λ.π.

Η έκθεση του ατόμου στο αντικείμενο του φόβου προκαλεί αντίδραση άγχους που μπορεί να πάρει τη μορφή μιας προσβολής πανικού.

Οι ειδικές φοβίες μπορεί να ξεκινήσουν στην παιδική ηλικία ή στη νεαρή ενήλικη ζωή, με αφορμή κάποιο τραυματικό γεγονός π.χ. επίθεση από σκυλί, εγκλεισμός σε ανελκυστήρα κ.λ.π.

Θεραπεία

Πέρα από τις επιμέρους τεχνικές ή φάρμακα που μπορεί να ανακουφίσουν τα συμπτώματα του φόβου, μια ολοκληρωμένη ψυχοθεραπεία μπορεί να δώσει μόνιμη λύση στο πρόβλημα, βοηθώντας να αποκαλυφθούν οι βαθύτερες αιτίες που κρύβονται πίσω απ’ αυτό (π.χ. εσωτερικές συγκρούσεις, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, τραύματα παιδικής ηλικίας) και οι εσωτερικοί φόβοι που "προβάλλονται" σε εξωτερικά αντικείμενα και καταστάσεις.

Σε κάθε περίπτωση, η θεραπεία που είναι κατάλληλη για σας, πρέπει να εφαρμόζεται από ειδικό επαγγελματία ψυχικής υγείας μετά από λεπτομερή εξέταση της κατάστασης και διάγνωση του προβλήματος.

Μη διστάζετε να ζητήσετε τη βοήθεια ειδικού. Οι φοβίες θεραπεύονται και αξίζει να προσπαθήσετε για να αποκτήσετε μια φυσιολογική και χαρούμενη ζωή!

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου MSc Ψυχολογία Υγείας, MBPsS - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων https://www.psychotherapeia.net.gr