Χτίσιμο Εμπιστοσύνης

Η έκθεση σε τραυματικές εμπειρίες επηρεάζει τον κάθε άνθρωπο με πολύ ξεχωριστό τρόπο. Ωστόσο, η χαρακτηριστική συνέπεια του τραύματος είναι ότι το νευρικό σύστημα αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο της παρελθούσας τραυματικής εμπειρίας σαν να συμβαίνει στο παρόν.

Έτσι, φαινομενικά ακίνδυνες καταστάσεις του παρόντος μπορούν να πυροδοτήσουν στο άτομο συναισθήματα άγχους και φόβου παρόμοια μ’ αυτά που βίωσε κατά τη διάρκεια των τραυματικών εμπειριών του. Οπότε, ένα σημαντικό έργο της θεραπείας είναι να εκπαιδεύσουμε το νευρικό σύστημα του ατόμου να είναι σύμμαχός του αντί για εχθρός του, όπως αναφέρει ο William James (1914, Habit).

Δεδομένου ότι ο κίνδυνος και το άγχος είναι λέξεις-κλειδιά για το τραύμα, η θεραπεία του τραύματος στην ψυχοθεραπεία απαιτεί μεγάλες δόσεις εμπιστοσύνης:

• Να εμπιστευτείς το θεραπευτή ως επαγγελματία και ως άνθρωπο.
  
  
• Να εμπιστευτείς ότι η οδύνη από τις τραυματικές εμπειρίες μπορεί να θεραπευτεί.
  
  
• Να εμπιστευτείς ότι η ψυχοθεραπευτική συμμαχία είναι λειτουργική και αξιόπιστη.
  
  
• Να εμπιστευτείς ότι, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, η θεραπευτική δουλειά αξίζει να γίνει.

Δίνουμε χρόνο - Επιβραδύνουμε

Όταν δουλεύουμε με το τραύμα, είναι απαραίτητο να επιβραδύνουμε, να δίνουμε χρόνο για παρατήρηση. Τα τραυματικά γεγονότα και οι επακόλουθες πυροδοτούμενες αντιδράσεις συμβαίνουν σε κλάσματα του δευτερολέπτου, συχνά έξω από την επίγνωσή μας.

Κατά τη θεραπεία του τραύματος, οι αισθήσεις, τα συναισθήματα και οι σκέψεις που προκύπτουν είναι σκόπιμο να παρατηρούνται μεθοδικά και με άνεση χρόνου υπό την καθοδήγηση του θεραπευτή. Συνήθως οι θεραπευόμενοι, καθώς είναι πολύ ταλαιπωρημένοι από τα συμπτώματά τους, θέλουν ταχεία επίλυση. Όμως ο θεραπευτής πρέπει να καθησυχάζει τους θεραπευόμενους ότι η δουλειά σε χαμηλό ρυθμό, βήμα βήμα, είναι η ασφαλέστερη, η πιο αποτελεσματική οδός για την αποκατάσταση.

Η πυροδότηση του τραύματος συμβαίνει έξω από την επίγνωση του ατόμου. Η διαδικασία της επιβράδυνσης κατά τη διάρκεια της θεραπείας φέρνει τις αισθήσεις και τις σκέψεις στην επίγνωση. Μέσω της επίγνωσης ο θεραπευόμενος αποκτά την κυριαρχία αυτού που βιώνει και τελικά, του νευρικού του συστήματος.

Κατανόηση και εξοικείωση με τα συμπτώματα της καθήλωσης, και τα αισθήματα ήττας και ανημπόριας

Κατά τη διάρκεια ενός συνταρακτικού, τραυματικού γεγονότος, το σοκ κάνει το σώμα να σφίγγεται. Οι μύες συσπώνται. Το σώμα μπορεί να παγώσει και να «κλειδώσει» σ’ αυτήν την κατάσταση. Η ενέργεια είναι «κλειδωμένη» στο σώμα. Κάθε θεραπευόμενος βιώνει με μοναδικό τρόπο αυτή την κατάσταση της καθήλωσης και εκδηλώνει τα δικά του μοναδικά συμπτώματα αυτού του φαινομένου στη θεραπευτική συνεδρία.

Κατά τη διάρκεια ενός τραυματικού γεγονότος, η συντριβή και ο εγκλωβισμός που βιώνεις σε κάνει να νιώθεις ότι δε θα ξεφύγεις ποτέ. Νιώθεις μια συνταρακτική ανημπόρια, αβοηθησία. Μετά το τραυματικό γεγονός, αυτό το αίσθημα της ήττας παραμένει στο σώμα του ατόμου. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να μην είναι σε θέση να εργαστούν, να παίξουν ή να κάνουν καθημερινές εργασίες ως συνέπεια αυτής της σωματικής μνήμης της ανημπόριας.

Οι θεραπευόμενοι είναι καλό να γνωρίζουν ότι τους συμβαίνει αυτό, για να κατευνάσουν τους φόβους ή την αυτοκριτική για το ότι δεν μπορούν να λειτουργήσουν όπως θα ήθελε η κοινωνία.

Παρατήρηση με επίγνωση

Επειδή το τραύμα είναι κλειδωμένο στο σώμα χρειάζεται να έχουμε επίγνωση και να ερευνούμε τη σωματική εμπειρία του θεραπευόμενου. Αυτό είναι δυνατό όταν έχει εδραιωθεί μια καλή θεραπευτική συμμαχία. Δουλεύουμε συνειδητά με τα αναδυόμενα συναισθήματα, τις αισθήσεις και τις σκέψεις. Χωρίς να αφήνουμε το θεραπευόμενο να «χάνεται» μέσα στην εμπειρία ούτε να αποσυνδέεται απ’ αυτήν, τον καθοδηγούμε να παρατηρεί αυτό που βιώνει από κοντινή απόσταση ώστε να εξοικειωθεί με τις αισθήσεις και τα συναισθήματά του, να αποφορτιστεί και να νιώσει ασφαλής μέσα στο σώμα του.

Επαφή και εξοικείωση με τα συναισθήματα και τις αισθήσεις

Αφιερώνουμε χρόνο στο να αναγνωρίζουμε και να διαφοροποιούμε επιμέρους συναισθήματα και αισθήσεις. Μαθαίνουμε να διακρίνουμε τον ενθουσιασμό, την έξαψη, την υπερένταση (ευχάριστη έκπληξη, νευρικότητα/άγχος για μια επαγγελματική συνέντευξη ή δημόσια εμφάνιση, διέγερση για θετικά γεγονότα, αναστάτωση στο στομάχι) από την εμπειρία του φόβου και του τραύματος. Επίσης αφιερώνουμε χρόνο στο να διακρίνουμε μεταξύ του φόβου για πραγματικά στρεσογόνα ερεθίσματα του παρόντος και του φόβου που προκύπτει από την τραυματική μνήμη.

Ενεργοποίηση της αυτορρύθμισης

Με την υποστήριξη του θεραπευτή, το άτομο μαθαίνει να βιώνει ένα ρεπερτόριο συναισθημάτων και αισθήσεων παραμένοντας παρών καθ’ όλη τη διάρκειά τους. Επειδή οι τραυματικές εμπειρίες κάνουν τις αισθήσεις μας να «κλειδώνουν», να απενεργοποιούνται κατά κάποιο τρόπο, αυτό μας εμποδίζει να ολοκληρώσουμε τον φυσιολογικό κύκλο της αυτορρύθμισής μας. Βιώνοντας συνειδητά το εκάστοτε συναίσθημα/αίσθηση σε όλο του το εύρος, μαθαίνουμε να φέρουμε εις πέρας τον κύκλο της αυτορρύθμισης που απελευθερώνει ενέργεια και προκαλεί ηρεμία στο σώμα.

Γείωση & κεντροθέτηση

Η γείωση συνεπάγεται το να νιώθουμε το σώμα μας να στηρίζεται στο έδαφος και το βάρος μας να αφήνεται σ’ αυτό. Η βαρύτητα βοηθά το σώμα να ξεκουραστεί και να κεντροθετηθεί. Όταν νιώθουμε φόβο και πανικό χάνουμε τη βάση μας, τη στήριξή μας, «χάνουμε τη γη κάτω από τα πόδια μας». Όταν έχουμε επίγνωση του εδάφους, της βάσης μας, μπορούμε να αισθανθούμε πιο ασφαλείς. Η άσκηση γείωσης μπορεί να γίνει σε καθιστή θέση ή σε όρθια θέση.

Προσανατολισμός στο «εδώ και τώρα»

Αφερώνουμε χρόνο στο να προσανατολίζεται το άτομο στο παρόν, στο συγκεκριμένο περιβάλλον όπου βρίσκεται και στις τρέχουσες συνθήκες, δηλαδή στο εδώ και τώρα. Αυτό βοηθά στη διαχείριση των παθολογικών συμπτωμάτων που συχνά πυροδοτούνται από ακούσιες αναδρομές στο παρελθόν. Ο προσανατολισμός, η γείωση και η κεντροθέτηση ενισχύουν τη σταθερότητα σε σωματικό, ψυχολογικό και διανοητικό επίπεδο.

Ταλάντευση ανάμεσα σε πόλους

Δουλεύουμε με την σκόπιμη ταλάντευση μεταξύ άνετης και άβολης αισθητηριακής κατάστασης για να ενισχύσουμε την αίσθηση ελέγχου του ατόμου και την εξοικείωση με τις εναλλαγές της διάθεσης. «Εκπαιδεύουμε» το θεραπευόμενο μπορεί να κινείται μεταξύ διαστολής και συστολής, μεταξύ επέκτασης και σύσπασης: να έχει συναισθήματα παρελθοντικών αναμνήσεων σε μια φάση και μετά να επιστρέφει στο παρόν, στην τρέχουσα πραγματικότητα. Να νιώθει άγχος κάποια στιγμή, να επιτρέπει στην αίσθηση να περάσει, να κάνει ένα διάλειμμα απ’ αυτό που κάνει και να μετακινείται σταδιακά προς την ηρεμία μέσω της αναπνοής ή άλλων τεχνικών. Η ταλάντευση είναι μια άσκηση για να μάθεις να αποδέχεσαι αυτό που νιώθεις και να επιτρέπεις στον εαυτό σου να κινείσαι μεταξύ συναισθηματικών καταστάσεων χωρίς εμπόδια.

Δημιουργία/Ενίσχυση προσωπικών πόρων

Βοηθάμε το θεραπευόμενο να μάθει να αναγνωρίζει και να εστιάζει σκόπιμα σε οτιδήποτε καλό, ευχάριστο και θετικό στη ζωή του. Μπορεί να είναι κάποιες σχέσεις, η εργασία, κάποια υλικά αγαθά, κάτι που του αρέσει να κάνει, κάποιο ενδιαφέρον που έχει, ένα χόμπι, η πίστη του κοκ. Βοηθάμε να εσωτερικευτούν και να εδραιωθούν τέτοιοι πόροι που αποτελούν θεμέλια για την αίσθηση σταθερότητας και πίστης στον εαυτό του.

Ενίσχυση της δύναμης & ανθεκτικότητας

Η ανάπτυξη συναισθηματικής, νοητικής και σωματικής δύναμης σε οποιαδήποτε μορφή, ενισχύει την ικανότητα αυτενέργειας του ατόμου. Για παράδειγμα, κάνοντας ψυχοθεραπεία αναπτύσσεις συναισθηματική δύναμη, μελετώντας ή μαθαίνοντας κάτι νέο χτίζεις πνευματική δύναμη, κάνοντας γυμναστική αποκτάς σωματική δύναμη και όλ’ αυτά βοηθούν να αντισταθμιστεί η κυριαρχία των συμπτωμάτων του τραύματος.

Αποκατάσταση της φυσιολογικής επιθετικότητας

Οι τραυματικές εμπειρίες συνοδεύονται από συναισθήματα θυμού και μίσους τα οποία εγλωβίζονται στο σώμα λόγω του παγώματος από το σοκ. Τα θύματα νιώθουν αβοήθητα, παγιδευμένα και ακινητοποιημένα. Χρειάζεται να εκφράσουν αυτά τα συναισθήματα και να συμφιλιωθούν με τη φυσιολογική επιθετικότητα που είναι κλειδωμένη στην ακινησία ώστε το νευρικό τους σύστημα να επανέλθει. Η έκφραση του θυμού απελευθερώνει την επιθετική ενέργεια και επαναφέρει τον πνευμονογαστρικό τόνο (την ικανότητα του σώματος να ηρεμήσει μετά από κατάσταση στρες) οπότε το σώμα αισθάνεται την ανακούφιση.

Κίνηση-Μετακίνηση

Η μετακίνηση (φυγή) είναι αυτό που πρέπει να κάνει το σώμα για να ξεφύγει από την κατάσταση του εγκλωβισμού. Στη θεραπεία χρειάζεται να αποκαταστήσουμε τη δυνατότητα του ατόμου να «κινείται», να «μετακινείται» ή να «φεύγει» προς μια άλλη ασφαλέστερη κατάσταση -σωματικά και ψυχολογικά- όταν βιώνει αυτό το πάγωμα από πυροδοτούμενες αντιδράσεις. Αυτό επιτυγχάνεται στην ασφάλεια της θεραπευτικής συνεδρίας μέσα από κατάλληλες σωματικές τεχνικές και καθοδηγούμενους οραματισμούς. Για παράδειγμα, μπορούμε να προσομοιώσουμε τη φυγή μέσω καθοδηγούμενου οραματισμού όπου φαντάζεται ότι μετακινείται σωματικά μέσα σε ένα ασφαλές μέρος ή να κινεί γρήγορα τα χέρια και τα πόδια ενώ κάθεται, κάθε φορά που νιώθει παγιδευμένος.

Όροι και Προϋποθέσεις Αναδημοσίευσης Περιεχομένου

Συγγραφέας άρθρου: Παναγιώτα Δ. Κυπραίου Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) - Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας - Συντονίστρια Σχολών Γονέων  https://www.psychotherapeia.net.gr

Πηγές

James W. (1914). Habit. New York, NY: Holt

Levine, P. A. (1997). Waking the tiger: Healing trauma: The innate capacity to transform overwhelming experiences. North Atlantic Books.